İvme ölçerlerle binaya özel teşhis

Ceyda Ulukaya – İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bünyesinde Türkiye İş Bankası’nın desteğiyle hayata geçirilen Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (MATAM) proje yürütücüsü, İTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Cenk Yaltırak, merkezin projeleri hakkında Milliyet’e konuştu. Yaltırak, “Bu projeyle başta Marmara Bölgesi olmak üzere depremle ilgili kakofoniyi aşıyoruz. Bundan sonra veriye dayanarak net konuşacağız” dedi.

Yaltırak, 17 Ağustos’a kadar kapılarını açması planlanan MATAM’ın çalışmalarına dair şöyle konuştu: “Bu merkezin en önemli özelliği laboratuvar ve donanımı. Bunun başında da üst düzey kameralara sahip LİDAR teknolojisiyle çalışan İHA’sı geliyor. Bu İHA’yla Kuzey Anadolu fay hattının Marmara’da Bolu’ya kadar olan 900 km’lik kısmını üç günde hassas bir şekilde haritalayabileceğiz.” Yaltırak “Zaten fay orada bir yerde ama biz çözünürlüğünü arttırarak onun gerçek geometrisini yani matematiksel ifadesini yapacağız. ‘Olsa olsa şuradan geçiyor’ diye speküle etmeyeceğiz. Siz o haritayı zoomladığınızda fayın kimin evinin bahçesinden geçtiğini bile görebilirsiniz” ifadelerini kullandı.

BİNANIN TEPKİSİ ÖLÇÜLECEK

Prof. Yaltırak, MATAM tarafından üretilecek ivme ölçerler hakkında da şunları söyledi: “Depremle ilgili en önemli şey zeminde oluşacak spektral ivme. Bu ivmeyi bilmiyorsanız, binanızın buna nasıl tepki vereceğini bilmiyorsanız, aslında hiçbir şey bilmiyorsunuz demektir. Siz bu aleti MATAM’dan talep edeceksiniz, binanıza yerleştirilecek. Her dört üzeri depreme ilişkin veri bize aktarılacak. Birkaç depremden sonra bu veriler yapay zeka ve makine öğrenmesiyle analiz edilecek ve binanızın hangi büyüklükte depreme nasıl tepki vereceğini size çok net bir şekilde söyleyebileceğiz. Zemin depremi nerede büyütüyor, nerede büyütmüyor anlayacağız.”

Yaltırak, ivme ölçerlerin AFAD’ın Deprem Gözlem İstasyonlarında ölçüm amaçlı kullanıldığını ancak bina davranışını analiz eden bir sistemin olmadığını söylüyor: “Marmara Bölgesi’nde 4.5 milyon bağımsız birim var. Zeminle ilgili bir rapora ulaşamıyorsunuz. E hepsini yıkalım mı o zaman? Korkunç bir bütçe. Ama orada oluşacak ivmeyi bilseniz bütçenizi ona göre yöneteceksiniz. Doktordan gerçek teşhisi duyacaksınız. Böylece rantsal bölgelerde kentsel dönüşümün fos olduğunu da ortaya çıkaracağız.”

Yaltırak “1-2 ay içinde bu aletlerin prototip üretimine başlayacağız. Üç yıl içinde de projelerimizi aktif bir şekilde yürütüyor olacağız” bilgisini paylaştı.

NASIL ÇALIŞIYOR?

İvme ölçerler, deprem anında zeminin ne miktarda ve ne hızla sarsıldığının ölçmeyi sağlıyor. Çoklu sensör teknolojileri sayesinde geniş bir aralıkta sismik aktiviteyi ölçebiliyor. Genel olarak binalarda en alt katın beton döşemesi gibi titreşim kaynaklarına uzak bir noktaya yerleştirildikten sonra veri akışı sağlanıyor.