Araştırma: Çin’de hapsedilen yazar sayısı ilk kez 100’ü aştı

Derleyen: Ayşe Kısakürek Çin’de hapsedilen yazarların sayısı 100’ü aştı. Yazarların neredeyse yarısı online ifadeleri sebebiyle hapsedildi.

Korkunç dönüm noktası, Pen America tarafından derlenen ve Çarşamba günü yayınlanan 2023 Yazma Özgürlüğü endeksinde ortaya çıktı.

İfade özgürlüğünü kullandığı için dünya genelinde hapsedilen toplam insan sayısının en az 339 olduğu tahmin edilirken Çin, dünya çapında hapisteki yazarların neredeyse üçte birini oluşturuyor. Yayınlanan açıklamaları sebebiyle Çin’de 107 kişi parmaklıklar ardında bulunuyor. Bu rakam, endeksteki diğer tüm ülkelerden daha fazla.

Pen America’nın araştırmasına göre, Çin’de hapsedilen yazar sayısı ilk kez 100’ü aştı. Sınır Tanımayan Gazeteciler’in Çin’de gözaltına alınan gazeteciler ve medya çalışanlarını bildirdiği raporları gibi diğer veritabanları da 2020’de bu dönüm noktasını geçti.

Endeks, ‘online yorumcuyu’ blog yazarları ve sosyal medyayı ana ifade platformu olarak kullanan kişiler olarak tanımladı.

Pen America Araştırma Direktörü James Tager şöyle konuştu: 

“Online ifadeleri sebebiyle tutuklanan kişilerin hepsi burada temsil edilemeyecek. Çin’de ifadeleri sebebiyle cezalandırılanların gerçek sayısının burada temsil edilen rakamlardan çok daha yüksek olduğu kesin ve bu, sansürlenenleri veya resmi ceza korkusuyla kendilerini sansürleyenleri hesaba bile katmıyor.”

Online ifadeleri sebebiyle yetkililer tarafından gözaltına alınan kişiler genellikle Çin Halk Cumhuriyeti’nde ‘bilerek münakaşa ve sorun çıkarmak’ olarak tanımlanan suç şüphesiyle tutuklanıyor. Üst düzey bir siyasi delege bile bu suçlamanın çok belirsiz olduğunu ve polis tarafından keyfi olarak kullanılabileceğini söyledi.

Münakaşa çıkarmaktan hapse atılanlar arasında, Wuhan’daki Kovid-19 salgınının ilk günlerini haber yaptığı için tutuklandıktan sonra 2020’den beri hapiste olan yurttaş gazetecisi Zhang Zhan da bulunuyor.

Yazma Özgürlüğü endeksindeki diğer bazı yazarlar, hükümetin Kovid politikaları hakkında yorum yaptıkları için hedef alındı. Örneğin WeChat ve o zamanlar Twitter olarak bilinen X’te eleştirel açıklamalar yayınladıktan sonra Mayıs 2020’de tutuklanan Sun Qing. Sun, ‘devlet iktidarını yıkmaya teşvik etmek’ suçuyla tutuklandı.

Bir diğer örnekte Gülnisa İmin isimli şair, en ünlüsü Binbir Gece Masalları’ndan ilham alan şiirinin ‘bölücülüğü’ teşvik ettiği gerekçesiyle 17 buçuk yıl hapis cezası çekiyor.

Son yıllarda Hong Kong’da ifade özgürlüğüne uygulanan baskı, Çin’de hapsedilen yazarların sayısının artmasına katkıda bulundu. Pekin 2020’de şehre bir ulusal güvenlik yasası uyguladı ve eleştirmenler bunun muhalefeti bastırmak için kullanıldığını aktarıyor.

2019’daki protestolardan bu yana yetkililer, hükümeti eleştirenleri hedef almak için kullanılan sömürge döneminden kalma bir ‘hükümete karşı tahrik’ yasasının kullanımını da yeniden gündeme getirdi. Hong Kong, Sınır Tanımayan Gazeteciler’in basın özgürlüğü endeksinde 2019’dan bu yana düşüş yaşadı.

Tager şöyle devam etti: 

“Hong Kong’un 2020 ulusal güvenlik yasası ve şehirdeki herhangi bir muhalefet veya anlaşmazlığa karşı devam eden baskı, şehrin yaratıcı sektörü için yıkıcı bir dönüşümü tetikledi.”