8 soru, 8 cevap! Karabağ’da bundan sonra ne olacak?

Silah zoruyla kurulan ve 32 yıl süren işgal rejimi, 28 Eylül 2023 tarihinde öğle saatlerinde imzalanan bir kararname ile son buldu. Karabağ’daki ayrılıkçı Ermenilerin kurduğu rejimin sonunu getiren imzanın atıldığı tarih, üç yıl önce başlayan savaşın yıldönümünden bir gün sonrasına rastlıyordu. 27 Eylül’de başlayan ve 44 gün süren İkinci Dağlık Karabağ Savaşı Azerbaycan’ın zaferiyle bitti, Bakü yönetimi Karabağ’da işgal altında tutulan topraklarının bir bölümünü geri aldı.

19 Eylül 2023’te Azerbaycan’ın ilan ettiği anti-terör operasyonu ise, Ermeni ayrılıkçıların 24 saat geçmeden teslim olması ve silah bırakmasıyla bitti. Karabağ’da yeni bir sayfa açılırken, akıllara ‘Bundan sonra ne olacak?’ sorusu geldi.

Merak edilen sekiz soruya yanıt arayan BBC Azerbaycan, ilk olarak ‘Karabağ çatışması bitti mi?’ diye soruyor. Ayrılıkçı Ermenilerin imzaladığı kararnameyle işgal rejimi 1 Ocak 2024’ten itibaren resmen lağvolacak, BBC birçok analistin 32 yıllık rejimin düşüşünü Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü yeniden sağlaması olarak değerlendirdiğini aktarıyor.

RUS BARIŞ GÜÇLERİNİN SÜRESİ 2025’TE DOLUYOR

Analistlere göre, Azerbaycan tarihinin en acı sayfalarından biri kapanmak üzere, yanı sıra işgal rejiminin çöküşü 35 yıllık ayrılıkçı ayrılıkçı hareketin de sonu anlamına geliyor.

Siyasi yorumcu Alya Yakuplu, Karabağ’daki işgal rejiminin kendi kendini feshetmesiyle çatışmanın biteceğini düşünüyor. Ancak Yakuplu’ya göre halen bölgede olan Rus barış güçlerinin varlığı nedeniyle sonraki süreçlerin nasıl gelişeceğini tahmik etmek güç.

Rus barış güçlerinin görev süresi 2025 yılında doluyor.

ERMENİSTAN BİLE TANIMADI

BBC’nin ikinci sorusu, ayrılıkçı rejimin neden herhangi bir ülke tarafından tanınmadığı oldu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bölgede Ermeni işgalcilerin kağıt üstünde kurduğu bir rejim ortaya çıktı ancak Karabağ daima uluslararası toplum tarafından Azerbaycan toprağı olarak tanındı. Yanı sıra, Ermenilerin ‘Artsakh’ adını verdikleri rejim dünyadaki hiçbir ülke tarafından tanınmadı, Ermenistan dahil.

1993 ve 1994 yıllarında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) aldığı kararları hatırlatan BBC, Ermenistan askerlerinin derhal Karabağ’dan çekilmesini isteyen dört karar çıktığını ancak bunların hiçbirinin uygulanmadığını kaydetti.

İşgal rejiminin Ermenistan’la organik bağı vardı, Karabağ’da yaşayan Ermeniler yurt dışına gitmek için Ermenistan pasaportu kullanıyordu.

‘Azerbaycan’ın askeri operasyonunun ardından Karabağ’da durum nedir?’ sorusuna da yanıt arayan BBC, askeri harekatın 24 saat sürdüğünü ve Ermeni ayrılıkçıların silah bıraktığını, işgal rejiminin teslim olmasıyla Karabağ’da yaşayanların Ermenistan’a göç etmeye başladığını yazdı.

ELEKTRİK SEVKİYATI ARTIK AZERBAYCAN’DAN

‘Karabağ’da iktidar kimde olacak?’ diye soran BBC Azerbaycan, Bakü yönetiminin 2020’deki zaferin ardından bölgenin ekonomik kalkınması için düğmeye bastığını, işgalden kurtarılan yerler için Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in özel temsilci görevlendirdiğini hatırlatıyor.

Analistler, işgal rejiminin varlığına son vermesiyle 1 Ocak’a kadar tüm kurumların yönetiminin Azerbaycan’a geçeceğini söylüyor.

Karabağ’ın en önemli şehri Hankendi’nin Ermenistan’dan aldığı elektrik 23 Eylül’de kesildi ve artık kentin enerji ihtiyacı Azerbaycan tarafından karşılanıyor.

Azerbaycanlı yetkililerle Karabağ’ın Ermeni sakinlerinin temsilcileri, askeri operasyondan bu yana iki kez buluşup yeniden entegrasyonu konuştu. Bakü yönetimi, Karabağ’da kalmayı seçecek Ermenilerin Azerbaycan vatandaşlarının yararlandığı tüm haklardan faydalanacağını ısrarla vurguluyor.

Azerbaycan ordusu henüz tahliyenin sürdüğü Hankendi’ye girmedi ancak Hocalı, Ağdere ve Hocavend gibi yerlerde milli bayrak dikildi.

NİHAİ ANTLAŞMA HENÜZ İMZALANMADI

Haberinde beşinci soru olarak ‘Yeni askeri operasyonlar olabilir mi?’yi seçen BBC Azerbaycan, 2020’deki İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’nın ardından çatışmaların daha çok Azerbaycan-Ermenistan sınırında çıktığını kaydetti. Zaman zaman Rus barış güçlerinin görev aldığı Karabağ’da da silah sesleri duyuldu.

BBC, 19 Eylül 2023’te başlatılan anti-terör operasyonu sırasında Ermenistan ordusunun hiçbir müdahalede bulunmadığının altını çizerken, Azerbaycan lideri Aliyev’in söz konusu adımı takdir ettiğini belirtti.

Yeni dönemle birlikte sınır hattında istikrarlı bir durumun gözlendiğini dile getiren BBC, taraflar arasında nihai barış antlaşmalarının henüz imzalanmadığını ve dolayısıyla tansiyonun bir kez daha yükselme ihtimalinin bulunduğunu aktardı. Buna karşılık, Bakü yönetimi bölgede yeni bir askeri operasyon olmayacağını özellikle vurguluyor.

‘Ermeniler Karabağ’a dönecek mi ve kalacak mı?’ sorusunu da yönelten BBC, Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev’in son konuşmasında bölgede yaşayan Ermeni halkın yakında daha iyi koşullara kavuşacağını söylediğini, yanı sıra Bakü’nün güvenlik garantisi verdiğini kaydediyor.

On binlerce Ermeni’nin Karabağ’ı terk edip Ermenistan’a göç ettiğini dile getiren BBC Azerbaycan, Bakü yönetiminin kalmak isteyenler için bir elektronik kayıt sistemi açtığını ve telefon numaraları paylaştığını belirtiyor.

Bakü, Karabağ’da Azerbaycan hakimiyeti altında yaşamak istemeyenleri zorla tutmayacak ancak kalanlara tüm haklar sunulacak. Nitekim, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Karabağ Ermenilerine evlerini terk etmemelerini ve Azerbaycan toplumunun bir parçası olmaları çağrısında bulundu.

ANAYURT HAYALİ

Bir diğer merak edilen soru, ‘Azerbaycanlılar Hankendi’ye dönecek mi?‘ oldu. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı’nda bölgenin en önemli şehri Hankendi’yi terk etmek zorunda kalan Azerbaycan vatandaşları, yıllardır ana yurtlarına geri dönüş hayali kuruyordu. Nihayet, 26 Eylül’de gerçekleşen toplantıyla ‘Büyük Dönüş’ün Hankendi’yi de kapsadığı açıklandı. Bakü yönetiminin önümüzdeki günlerde dönüş planının ayrıntılarını duyurması bekleniyor.

BBC Azerbaycan, sekizinci soru olarak ise ‘Çatışma nasıl başladı?’yı tercih etti. Güney Kafkasya 1980’lerin sonrasında alev topuna dönüşürken, yıkılmak üzere olan Sovyetler Birliği’ne ait tanklar 20 Ocak 1990’da Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye girdi. Saldırıda yüzlerce sivil yaşamını yitirdi veya yaralandı.

Sovyetler Birliği’nin 1991’de çöküşüyle birlikte Ermenistan ordusu ve milisleri Karabağ’da katliamlara girişti, Hocalı’da yüzlerce Azeri sivil katledildi. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı’nın sonucunda Azerbaycan Şuşa dahil yedi bölgeyi kaybetti, taraflar yalnızca ateşkes antlaşması imzaladı.